“Ethiek: leer van goed en kwaad. Ethiek is een wetenschap waarbij wordt geprobeerd om bepaalde handelingen als goed of fout te kwalificeren.”

 

Voor mij betekent ethiek niet zozeer kijken naar wat moet en hoort, maar kijken naar wat de zorgvrager wilt en waar hij/zij zich prettig bij voelt, ook al gaat dat tegen jou principes in.

 

Moreel probleem: Moraal is het geheel aan normen en waarden. Je moraal zijn alle normen en waarden die voor jou belangrijk zijn. Met je moraal bepaal je of je iets goed of fout vindt.

Ethisch probleem: Ethiek is het (kritisch) nadenken over de moraal. Waarom vind je dat iets wel of niet bij jouw normen en waarden past? Iets is “ethisch” als je er nog even over na moet denken. Je weet dan nog niet of je het goed of fout vindt. Je hebt nog geen oordeel.

 

Stappenplan om een ethisch dilemma te analyseren in een moreel beraad:

 Fase 1: de situatie en het dilemma

1. wat is precies de situatie? Robots die steeds meer over nemen van zorgmedewerkers.
2. wat is het ethisch dilemma / wat zijn de ethische dilemma’s? En waarom en voor wie? Het dilemma is: kunnen robots net zulke goede zorg leveren als mensen zoals bijv. artsen, chirurgen en verpleegkundige?
3. heb je voldoende feitenkennis? (is het dossier voldoende duidelijk en worden feiten goed onderscheiden van interpretaties?) Het is lastig om te testen of een robot daadwerkelijk beter presteert dan een chirurg, dit omdat je dan een operatie alleen onder werk van een robot moet doen, en eentje onder begeleiding van een chirurg. De meeste mensen willen niet alleen door een robot worden geopereerd.

 

 

Fase 2: de analyse

4. wat zijn jouw handelingsmogelijkheden en wat zijn daar de voor- en nadelen van? Ik voer verpleegtechnische handelingen uit, deel medicatie, zorg voor de ADL en ik weet wel dat een robot dat kan, maar een robot heeft geen empathisch vermogen, tenminste niet echt.
5. 5. welke waarden en normen spelen een rol in dit dilemma? Voor jou en voor betrokkenen? Ik vind persoonlijk niet dat een robot alle zorg kan overnemen. Wel een deel, maar ik vind dat een robot het empathische, gevoelig stukje niet kan overnemen.
6. 6. welke belangen spelen een rol in dit dilemma? Voor jou en voor betrokkenen? Ik vind het belangrijk dat er goede kwaliteitszorg word geleverd. Ik vind ook dat een patiënt zelf mag zeggen of hij/zij wil worden geholpen door een robot, ook al gaat dat tegen mijn principes in.
7. welke artikelen van de Beroepscode spelen een rol in dit dilemma? Wat zeggen ze over dit dilemma?

 

 Fase 3: de besluitvorming

8. welke rangorde van waarden, o.a. artikelen uit de Beroepscode en belangen stel je vast? Dat je zorg mag weigeren, maar wel de plicht hebt om goede zorg te waarborgen.
9. naar welke beslissing neig je en hoe is deze te verantwoorden? Ø welke alternatieven zijn er en heb je die voldoende meegewogen? Ø als het mij zelf betrof, zou ik de oplossing kunnen accepteren? (principe van wederkerigheid) Ø zou je andere cliënten op dezelfde wijze behandelen? (principe van gelijkheid) Ø heb je voldoende overlegd met collega’s? (moreel beraad) Ik neig naar de beslissing om een robot voor sommige werkzaamheden in te zetten. Maar niet voor het gevoelige stukje.

 

 

10. wat is je besluit? Verantwoord je besluit/handelen tegenover de cliënt,

Zoals ik hierboven heb verteld, vind ik dat robots een positieve invloed kunnen hebben op de gezondheidszorg. Ik vind dat ze nauwkeuriger werken dan chirurgen, maar ik vind niet dat ze alles kunnen overnemen. Ik vind dat de patiënt, een goede, lieve, professionele verpleegkundige verdient die weet wat ze doet.

Zijn robots de toekomst van de zorg?

Zorgtechnologie en innovaties vind ik interessant. Ik wil hier meer over weten en leren. In de afgelopen jaren zijn alle ontwikkelingen ook toegenomen. Zo ook het gebruik van robots op de werkvloer. Bijvoorbeeld bij een operatie. Toen ik dat voor het eerst hoorde dacht ik: “meen je dat nu serieus?”. Ik moest er niet aan denken. Toen ik er meer over ging lezen hoorde ik dat er alsnog altijd een chirurg bij is om de robot te bedienen. Daarbij wordt de Da vinci robot ingezet als assistent en niet zozeer als iemand om de hele operatie over te nemen.

 

In dit artikel van de Correspondent: ’’robots opereren zonder trillende handen. Maar zijn ze beter dan een chirurg?” mocht een journalist meekijken met een operatie waarvan er gebruik werd gemaakt van de Da vinci robot:

Ik citeer: “Fotograaf Rob Wetzer en ik staan in de operatiekamer van het Arnhemse Rijnstate-ziekenhuis en kijken mee met uroloog Carl Wijburg. Hij gaat de prostaat van zijn patiënt volledig verwijderen. Een operatie die hij sinds 2010 met de operatierobot uitvoert’’. De patiënt heeft prostaatkanker. Niet de chirurg, maar de robot zal zich straks over hem buigen om zijn geslachtsklier te verwijderen. Volkomen veilig, heeft de chirurg hem verzekerd voor de operatie. De patiënt ligt in bevallingshouding op de operatietafel; voeten in de beugels. De prostaat lijkt op een kastanje en ligt diep in de onderbuik, onder de blaas, voor de endeldarm en op de bekkenbodemspieren. Geen toplocatie voor een chirurg. Om de prostaat te verwijderen, moet hij in een kleine ruimte opereren waar hij moeilijk bij kan. Er lopen belangrijke bloedvaten en zenuwen die bij beschadiging tot impotentie en incontinentie leiden. Omdat de plasbuis door de prostaat loopt moet hij deze, in die kleine ruimte, weer aan de blaashals hechten zodra de prostaat is losgesneden.” Wijburg is overtuigd: de robot wint dit van hem. Die kan de lastige draai om de prostaat te bereiken moeiteloos maken.”

 

Zoals je leest zijn ze snel overtuigd, de robot kan er beter bij. Er zijn trouwens nog meer voordelen, door het gebruik van een robot tijdens operaties zijn de kans op complicaties en fouter kleiner en de werkwijze tijdens de operatie verloopt nauwkeuriger. Allemaal voordelen toch?

 

Nu is mijn ethische dilemma: Zijn robots de toekomst van de zorg? Ik kan me voorstellen dat het bij een operatie kan werken, omdat de patiënt dan onder narcose is. Zelf vind ik het idee dat een robot in mij staat te graven, niet prettig. Ik hoorde ook al ontwikkelingen over robots die bijv. medicatie rond brengen, of zelfs mensen kunnen helpen met de ADL. Maar wie wilt  er nu door een robot worden gewassen? Persoonlijk vind ik dat juist een mooi stukje zorg. Je ziet de patiënt voor een langer moment, en op die manier kun je goed aanvoelen over hoe die patiënt zich op dat moment voelt. Ook kun je allerlei andere dingen waarnemen zoals: vooruitgang van een wond, urineproductie of het defecatie patroon. Ik vind niet dat dit de taak van een robot is.